Przedszkole Krasnal Szczecin

Kiedy do logopedy, czyli – profilaktyka logopedyczna.

Wady wymowy są zjawiskiem często występującym wśród dzieci rozpoczynających naukę szkolną. Znaczny odsetek
dzieci nieprawidłowo artykułujących głoski świadczy o małej skuteczności zabiegów profilaktycznych podejmowanych
przez najbliższe otoczenie dzieci. Profilaktyka logopedyczna, czyli stosowanie różnego rodzaju środków zapobiegających powstawaniu wszelkich zaburzeń w rozwoju mowy, w tym także zaburzeń artykulacyjnych, we wczesnym dzieciństwie pozostaje głównie w gestii rodziców i opiekunów dziecka.Ich działania wspierane są później wysiłkami nauczycieli i logopedów. Logopedzi sprawują opiekę nad dziećmi, u których występują już zaburzenia w rozwoju mowy oraz, u których rozwój przebiega prawidłowo, ale nie został jeszcze ukończony.

Praca logopedy nie przyniesie oczekiwanych skutków, jeśli nie przyłączą się do niej rodzice i nauczyciele. Działania profilaktyczne dorosłych nie mogą obejść się bez autokontroli własnej wymowy, systematycznie stosowanej „gimnastyki” narządów artykulacyjnych dzieci (np. ćwiczenia usprawniające język, wargi) i częstych rozmów z dziećmi. Należy uświadomić rodzicom jak ważne w profilaktyce logopedycznej jest prawidłowe spożywanie posiłków (dokładne gryzienie i połykanie).

ĆWICZENIA BUZI I JĘZYKA

Ćwiczenia usprawniające narządy mowy a więc język, wargi i podniebienie przygotowują do prawidłowego mówienia. Można je prowadzić w formie zabawy już z 2 – 3 letnim dzieckiem. Dzieci mają naturalną skłonność do wielokrotnego powtarzanie ulubionych zabaw. Jeśli więc potraktujemy ćwiczenie jako zabawę, będzie ono dla dziecka czystą przyjemnością. Rola dorosłego polega na pokazaniu poprawnie wykonanego ćwiczenia i zachęcaniu dziecka do pracy przez chwalenie za podejmowany wysiłek, choćby efekty nie były od razu widoczne. Lepiej ćwiczyć krótko, ale częściej 3 – 4 minut z 3-latkiem, do 10 minut ze starszym dzieckiem, pamiętajmy jednak, że czas trwania i liczbę powtórzeń należy dostosować do indywidualnych możliwości dziecka. Na początku należy wykonywać ćwiczenia z dzieckiem przed lustrem, kiedy potrafi już wykonać je bez kontroli, można wykorzystywać każdą
nadarzająca się okazję: spacer do parku, jazdę samochodem czy drogę do przedszkola.

Ćwiczenia logopedyczne zaczynamy od najprostszych stopniowo zwiększając ich trudność. Na początku wykorzystaj naturalne okazje, aby pogimnastykować aparat mowy:

• Gdy na talerzu został ulubiony sos lub rozpuszczone lody – pozwól mu wylizać go językiem. To ćwiczenie
mniej eleganckie, za to bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część języka.

• Jeśli dziecko dostało lizaka zaproponuj mu, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze.

• Po śniadaniu posmaruj maluchowi wargi miodem, kremem czekoladowym lub mlekiem w proszku i poproś,
aby zlizał je dokładnie jak miś czy kotek

• Przy porannym i wieczornym myciu zębów zaproponuj dziecku liczenie zębów lub witanie się z nimi w ten sposób,
aby czubek języka dotknął każdego zęba osobno.

• Przy rysowaniu sprawdź czy twój maluch potrafi narysować kółko (językiem dookoła warg) lub kreseczki
(od jednego do drugiego kącika ust).

• Żucie pokarmów, dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, puszczanie baniek mydlanych a nawet wystawianie języka to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego.

Następnie proponujemy dziecku naśladowanie ruchów zwierząt i przedmiotów za pomocą warg i języka np.:

• Kiedy dziecko ziewa nie gań go, lecz poproś, aby ziewnęło jeszcze kilka razy, zasłaniając usta.

• Konik jedzie na przejażdżkę. Naśladuj konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym
charakterystyczny odgłos kląskania.

Opóźniony rozwój mowy

Mowa odgrywa ogromną rolę w społecznym życiu człowieka. Kontakt z innymi ludźmi jest możliwy dzięki umiejętności mówienia i rozumienia tekstów słownych. Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju jego osobowości w ogóle. Dzięki rozumieniu poznaje otaczający świat, a dzięki umiejętności mówienia potrafi wyrażać swoje spostrzeżenia, uczucia i przeżycia. Psychologia rozpatruje rozwój mowy w dwóch aspektach: ilościowym (obejmujący zasób używanych słów) i jakościowym (dotyczącym rozwoju form gramatycznych).

Rozwój mowy jest przede wszystkim warunkowany genetycznie, ale zależy też od warunków społecznych, kontaktu ze środowiskiem, z innymi mówiącymi ludźmi. W rozwoju mowy istotna jest rola trzech grup czynników: biologicznych,
psychologicznych i społecznych. Kształtowanie się mowy dziecka ma związek z jego rozwojem społeczno–emocjonalnym. Częste werbalne kontakty dziecka z otoczeniem przyspieszają ten rozwój, doskonalą wymowę, wzbogacają słownictwo,
uczą prawidłowego stosowania zasad gramatycznych, właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem wypowiedzi. Rozwój mowy jest procesem zindywidualizowanym i nie przebiega identycznie u wszystkich dzieci.

Najogólniej można wyróżnić cztery okresy rozwoju mowy dziecka: okres melodii, wyrazu, zdania oraz swoistej mowy dziecięcej. Jednak wcześniej warto wspomnieć jeszcze o okresie „zerowym”, zwanym też etapem przygotowawczym
lub wstępnym. Obejmuje on przedział od 3 do 9 miesiąca życia płodowego. W tym czasie wykształcają się narządy mowne. Czteromiesięczny płód odczuwa rytm balansu podczas chodu matki, a siedmiomiesięczny bicie serca matki, a
w ostatnich miesiącach przed urodzeniem płód zaczyna reagować na bodźce Najczęściej poważne opóźnienia rozwoju mowy mają podłoże organiczne, wynikające z mikrouszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, które powstały pod wpływem biologicznych czynników patogennych, działających w okresie płodowych i okołoporodowym. Zdarza się też, że jest ono następstwem zaniedbań pedagogicznych. Zaniedbania środowiskowe lub brak prawidłowych wzorców mowy również może być przyczyną opóźnionego rozwoju mowy u dzieci. Bardzo ważna jest emocjonalna więź z matką. W przypadku braku miłości i czerpanej z niej chęci kontaktu fizycznego (przytulanie, całowanie) pojawia się niechęć do gaworzenia, które jest przejawem zadowolenia i radości z obcowania z bliską osobą. Dziecko zawsze słucha z zaciekawieniem – wtedy chęć do mówienia jest duża, a rozwój mowy ułatwiony. Jednak nie zawsze w sposób jednoznaczny można określić przyczyny opóźnienia rozwoju mowy. Ogólnie można je podzielić na Do przyczyn opóźnień rozwoju mowy, uwarunkowanych egzogennie zalicza się:
-brak bodźców do mówienia (przy całkowitym braku kontaktu z ludźmi mowa może się w ogóle nie rozwinąć),
-nadmiar bodźców słownych – może wywołać niechęć do kontaktów werbalnych i różnych zahamowań w tym zakresie,
-nieprawidłowe wzorce i postawy językowe dorosłych (błędna wymowa, niestosowanie form gramatycznych, ubogie słownictwo),
-niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze wypowiedzi dziecka (brak zainteresowania, lekceważenie).
-niewłaściwe relacje: matka – dziecko (małomówność matek, luźny związek
-wielojęzyczne otoczenie dziecka.

Mowa jest sprawnością, która wymaga doskonalenia. Ważny jest kontakt ze środowiskiem, przyjmowanie prawidłowych wzorców mowy, należy dużo mówić do dziecka, śpiewać, nucić. Obserwować dziecko czy reaguje na dźwięki z otoczenia (dobry słuch jest warunkiem rozwoju mowy). Karmienie piersią sprzyja rozwojowi mowy, gdyż ssanie dziecka to najlepsze ćwiczenie języka, warg i policzków. Zaburzenia ssania, połykania i żucia zwykle poprzedzają zaburzenia
Jeżeli dziecko źle wymawia określoną głoskę, nie należy zmuszać do powtarzania po 10 razy wyrazów zawierających tę głoskę, gdyż to tylko utrwala złą wymowę. Dziecko nie przygotowane pod względem artykulacyjnym, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, zmuszane do artykulacji zbyt trudnych głosek, często zaczyna je zniekształcać. Nie można też przerywać dziecku czy kończyć za niego wypowiedzi, pomocne jest także powtarzanie wyrazów dźwiękonaśladowczych, opowiadanie, nazywanie przedmiotów na obrazkach.